Manuel Tedavi nedir?

Eller kullanılarak kas-iskelet sistemi yapılarına uygulanan bir fiziksel tedavi yöntemidir.

 

Manuel tedavide amaç nedir

• Eklem etrafındaki yapıların esnekliğinin artırılması; Kas spazmının giderilmesi,
• Eklemdeki dizilim bozukluğunun düzeltilmesi; Eklem hareketliliğinin artırılması,
• Ağrının azaltılması ve nihayetinde kas iskelet sistemine fonksiyonellik kazandırmaktır.

 

Manuel tedavi (MT) neyi tedavi eder? 

• MT kas-iskelet sisteminin reversibl (geri dönüşlü) fonksiyon bozukluklarını (somatik disfonksiyon) tedavi eder.
• Kireçlenme, omurgada darlık/kayma gibi yapısal patolojileri tedavi etmez.
• Bel/boyun fıtığı gibi yapısal patolojilere sekonder (bağlı) gelişen fonksiyonel bozuklukların tedavisinde MT uygulanabilir.

 

Manuel tedavi (MT) ile ilgili bilimsel çalışma var mı? 

• MT tüm dünyada yüzyıllardır kullanılan bir tedavi yöntemi olup; gittikçe artan biçimde hastalar tarafından tercih edilmektedir.
• Özellikle son 20 yılda MT’nin etkinliğini gösteren bilimsel kanıta dayalı çalışmalar oldukça artmıştır.
• Özellikle son 10 yılda ise MT ulusal/uluslararası birçok kanıta dayalı tedavi klavuzuna/rehberine girmeye başlamıştır.

 

Manuel tedavi hangi bölgelere (eklemlere) uygulanır? 

• Omurga; %80 (boyun, sırt, bel,  sakroiliak eklem, koksiks/kuyruk sokumu)
• Periferik eklemler (omuz, kalça, diz, dirsek, el bileği, ayak bileği)
• Temporomandibular eklem (çene eklemi)

 

Manuel tedavi neden omurga problemlerinde daha sık uygulanır? 

• Spinal (omurga) ağrılar en yaygın kas iskelet sistemi problemidir.
• Spinal ağrılarda manuel tedavi sonuçları daha başarılıdır.
• Spinal ağrılarda manuel tedavi yöntemlerinden özellikle manipülasyon daha fazla ve daha hızlı etkiye sahiptir.

 

Manuel tedavi yöntemleri nelerdir?

 

Manuel tedavi (MT) ile manipülasyon aynı tedaviler veya kavramlar mıdır? 

• Çoğu zaman birbirlerinin yerine kullanılsalar da; MT ile manipülasyon farklı anlamlar içermektedir.
• MT şemsiye bir terim olup elle kas iskelet sistemine uygulanan birçok tedavi yöntemini kapsar.
• Manipülasyon MT yöntemlerinden sadece birisidir.

 

Manipülasyon nedir? 

• Elleri kullanarak, eklemlere anatomik sınırlar dahilinde,
• Kısa süreli ve oldukça hızlı (HVLA: High-velocity, Low-amplitude),
• Pasif hareketin (itme/thrust, Grade-V mobilization) uygulanmasıdır.

 

Mobilizasyon nedir? 

• Elleri kullanarak, eklemlere fizyolojik hareket sınırını aşmayan,
• Değişen hız ve amplitüdlerde,
• Genellikle ritmik tekrarlar/ossilasyonlar şeklinde uygulanan pasif hareket tedavisidir.

 

Mobilizasyonun manipülasyona göre avantajları nelerdir? 

• Daha az invaziv, daha kolay, daha güvenli
• Daha çok periferik eklemlerde ve daha çok eklem mobilitesi (hareketliliği) için
• Daha geniş bir hasta grubunda uygulanma imkanına sahiptir.

 

Manipülasyonun mobilizasyona göre avantajları nelerdir? 

• Daha kısa tedavi süresi
• Daha hızlı etki
• Daha çok omurga problemlerinde

 

Manuel tedavi öncesi neler yapıyorsunuz? 

• Öncelikle ayırıcı tanı yapılması ve
• Tanının konulması gerekir ki,
• Bunun için de ayrıntılı bir değerlendirme (fizik muayene) esastır.

 

Manuel tedavi öncesi değerlendirme neleri içermektedir? 

• Ayrıntılı Fizik Muayene (hikaye, inspeksiyon, palpasyon, eklem hareketleri, özel/provokatif testler, nörolojik muayene)
• Laboratuar değerlendirme (gerekli durumlarda)
• Radyolojik inceleme (gerekli durumlarda)

 

Değerlendirme sonrası kimlere manuel tedavi uyguluyorsunuz? 

• Başarılı bir sonuç için hasta seçimi son derece önemlidir.
• Kontrendikasyonlar ekarte edildikten (özellikle manipülasyon yapılmaması gereken durumlar dışlandıktan) ve 
• Tedavi edilebilir reversibl (geri dönüşlü) fonksiyon bozukluğu (somatik disfonksiyon) ortaya konulduktan sonra manuel tedaviye karar verilir.

 

Manuel tedaviden özellikle de manipülasyondan çok korkuyorum, ağrılı bir işlem midir? 

• Manipulasyon asla ağrıya karşı yapılmaz ve kesinlikle ağrılı bir uyulama değildir.
• Hastanın tolerans düzeyini belirlemek önemlidir; toleransın düşük olması veya aşırı stres kasların daha fazla gerilmesine neden olur ki bu durum hem manipülasyonun ağrılı olmasına hem de tedavi başarısının azalmasına neden olur.   
• Böyle durumlarda manipülasyon yerine diğer manuel tedavi tekniklerini tercih etmek daha akılcı olacaktır.

 

Proflaksi (önleme) amaçlı manuel tedavi uygulanır mı? 

• Bu konuda otörler arasında farklı görüşler mevcut.
• Asemptomatik (şikayeti olmayan) bireylerde manuel tedavi uygulamasının yanlış olduğunu savunanların aksine;
• Bir kesim ise ortaya çakabilecek potansiyel mekanik yüklenmeleri önlemek için uygulanabileceğini savunmaktadır.

 

Manipülasyon kimlere uygulanmaz? 

(kesin kontrendikasyonlar)

• Omurgada; akut travma, kırık, enfeksiyon, enflamatuar hastalık (romatoid artrit), tümör
• Nörolojik defisit (kol ve bacaklarda güçsüzlük, mesane-barsak problemi)
• Vasküler (damarsal) patoloji (karotis arter darlığı, vertebrobaziller yetmezlik) varlığında uygulanmaz

 

Manipülasyon kimlere uygulanmaz? 

Manipülasyonun dikkat edilerek uygulanabileği durumlar (kesin olmayan kontrendikasyonlar);

• Radikülopatinin (kol ve bacakta ağrı uyuşma, karıncalanma) eşlik ettiği disk hernisi (bel-boyun fıtığı)
• Spondilozis (kireçlenme); spondilolistezis (kayma); spinal stenoz (darlık); ileri skolyoz
• Enflamatuar hastalıklar (spondiloartropatiler/ankilozan spondilit)
• İleri osteoporoz, kortizon kullanımı, sistemik antikoagülasyon (kan sulandırıcı kullanımı)
• Hiperakut ağrı; akut vertigo;  gebelik
• Hipermobilite durumları (Marfan, Ehlers-Danlos, Down vb.)

 

Manuel tedavinin yan etkisi var mıdır? 

• Manuel tedavi hastalar tarafından genellikle iyi tolere edilir ve rahatsız edici değildir.
• Hastaların %20-40’ında görülen en sık yan etki alışılmamış, farklı tipte ağrı ve/veya mevcut ağrıda artış olup;
• Genellikle tedavi sonrası ilk 4 saat içinde başlar ve 24 saat içinde düzelir.

 

Manuel tedavinin ağrı dışında geçici yan etkileri nelerdir? 

• Halsizlik / yorgunluk
• Katılık / sertlik / tutukluk
• Parestezi; Baş ağrısı; Dizziness; Vertigo; Tinnitus

 

Manipülasyon sonrası gelişen komplikasyonlar nelerdir? 

• Kaslarda zorlanma;
• Kırık (omurga, kaburga),
• Bel-boyun fıtığı veya var olan fıtığın kötüleşmesi

 

Manipülasyon sonrası gelişen ciddi komplikasyonlar nelerdir? 

• İnme, damarlarda yırtık (diseksiyon (V/IC arter))
• Sinir/omurilik hasarı
• Bu ciddi komplikasyonlar özellikle boyuna yönelik uygulanan manipülasyon sonrası görülür ve son derece nadirdir (literatürde milyonda birler ile ifade edilir)

 

Manipülasyon sonrası gelişen ciddi komplikasyonların sebebi nedir? 

• Yanlış hasta seçimi (yetersiz değerlendirme; yanlış tanı),
• Yanlış teknik veya teknikler uygulamak,
• En önemlisi ise kontrendikasyonları (manipülasyon uygulanmaması gerken durumlar) dikkate almamaktır.

 

Manuel tedavinin avantajları nelerdir?

• Düşük maliyet; Hızlı etki/cevap,
• Riski düşüktür; İlaç ihtiyacını dolayısıyla da istenmeyen ilaç yan etkilerini azaltır,
• Diğer tedavi yöntemleri ile kombine edilebir.

 

Manuel tedavinin dezavantajları nelerdir?

• Doğru endikasyon ve kontrendikasyonlar dikkate alınarak doğru teknikler ile uygulandığında hasta açısından bir dezavantajı yoktur.
• Ancak tedaviyi uygulayan hekim açısından bir dezavantajı vardır;
• O da manuel tedavinin zaman alıcı olmasıdır.

 

Manuel tedavi hangi yaşlarda uygulanabilir?

• Pediatrik (çocuk)
• Erişkin
• Geriatrik (yaşlı) tüm yaş grubunda uygulanabilir.

 

Manuel tedavi (MT) kimler tarafından uygulanır?

• Esas olarak uzmanlık eğitim programı MT’yi içeren ve Sağlık Bakanlığı tarafından da bu tedaviyi uygulamaya yetkisi olduğu bildirilmiş olan Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (FTR) Uzmanlarınca uygulanır.
• Ayrıca FTR uzmanı tarafından hasta değerlendirildikten ve MT reçetesi yazıldıktan sonra manuel tedavi eğitimi almış fizyoterapistler tarafından da uygulanabilir.
• MT yaptığını iddia eden halk arasında kırık çıkıkçı olarak isimlendirilen tıp eğitimi olmayan kişilerce uygulanması ciddi komplikasyon/yan etki gelişimine sebep olabilir.  

 

Manuel tedavi etki mekanizması nedir?

• Pek çok kas iskelet sistemi probleminde yararı gösterilmesine karşın etki mekanizması hala net değildir.
• Geçmiş yıllarda etki esasen biyomekanik değişikliklere bağlanmıştır.
• Ancak son yıllarda nörofizyolojik mekanizmalar ön plana çıkmaya başlamıştır.

 

Manipülasyonda duyulan "klik/ krak /pop/kütletme" sesinin kaynağı neresidir? 

• Vücudumuzdaki neredeyse tüm eklemlerde manipülasyon ile klik sesi alınabilir.
• Omurgada bu yüksek frekanslı vibrasyonların kaynağı her omur seviyesinde sağlı sollu bir çift bulunan küçük eklemlerdir (faset eklem, Z eklem).
• Aynı eklemden tekrar elde edilebilmesi için gereken süre; 20-90 dakikadır (refraktör period).

 

Manipülasyonda duyulan "klik/ krak /pop/kütletme" sesi nasıl oluşur? 

• Manipülasyon ile eklem yüzlerinin ani bir şekilde birbirinden ayrılması ile eklem içi basıncın azalması;
• Eklem içerisinde subatmosferik basınç altında buhar/gaz baloncuk/kabarcıklarının oluşumu (kavitasyon),
• Gaz kabarcıklarının eklem sıvısından serbestleşirken "KLİK" sesini oluşturması.

 

Her manipülasyonda "klik/ krak /pop/kütletme" sesi elde edilir mi? 

• Gevşe(ye)meyen hastalarda
• Aşırı gevşek veya gergin eklem kapsülü ve bağların varlığında
• Bazı eklemlerin sürekli refraktör periodda olması nedeniyle her zaman klik sesi duyulmayabilir.

 

Manipülasyonda "klik/ krak /pop/kütletme" sesi mutlaka alınmalı mıdır? 

• Sesin duyulması eklemde bir biyomekanik değişiklik olduğunun göstergesidir.
• Sesin duyulması; her zaman manipülasyonun yeterli ve düzgün bir şekilde yapıldığını göstermez;
• Sesin duyulmaması; kesin olarak manipülasyonun başarısızlığına işaret etmez.

 

Parmak çıtlatmak veya boyun kütletme alışkanlığı zararlı mıdır? 

• Bu uygulamalar esasen self (kişinin kendisinin yaptığı) manipülasyondur.
• Sık parmak çıtlatmak eklem kapsülü ve bağlara zarar vererek eklemde gevşemeye neden olabilir.
• Sık boyun kütletmek ani ve kısa süreli bir rahatlamaya neden olmakla birlikte; eklem kapsülü ve bağlara zarar vererek zaten az olan boyun stabilitesinin azalmasına ve kronik boyun ağrısı gelişimine neden olabilir.